Antik çağda adı Halikarnassos olarak bilinen Bodrum'un M.Ö. 11. Yüzyılda Karyalılar tarafından kurulduğu sanılıyor. M.Ö 546'da Ahameniş Hanedanından Pers Kralı II. Kiros, Lidya Kralı Kroesus'u yenilgiye uğratarak Batı Anadolu'yu ve buradaki Yunan şehir devletlerini ele geçirince, Karya bölgesi Pers egemenliğine girmişti. Persler Anadolu'yu egemenlikleri altına aldıklarında bu geniş coğrafyayı satraplıklara (valiliklere) bölerek yönetmişti. Pers satraplarının tümü kendini "Şehinşah" yani krallar kralı olarak adlandıran Pers hükümdarı tarafından İran'dan gönderilen Pers yüksek memurları idi. Bu kurala uymayan tek satraplık Karya satraplığıdır. Pers İmparatorluğunun Karya satrapları, Karyalı bir hanedana mensuptu. Bu hanedan Hekatomnid Hanedanı olarak adlandırılır. Bu sülalenin en önemli ismi kuşkusuz Mausolos'tur( M.Ö 377 - 354). Halikarnassos'ta Mausolos, anıtmezarının inşası bitmeden ölünce çok sevdiği karısı, Artemisia anıt mezarın inşaatını sürdürür. Ancak Artemisia da mezar tamamlanamadan ölür. İki aşığın birlikte gömüldükleri anıtmezar, devrin en ünlü mimarlarının elbirliğiyle çalıştığı ve sanatçıların heykellerle süslediği göz kamaştırıcı bir esere dönüşür.
Mausolos'un British Museum'daki heykeli
Bu ünlü yapıt, anıt mezarlar için kullanılan ve litaretüre Mausolos'tan dolayı ‘mozole’ olarak geçen sözcüğü kazandırmıştır. 60x80 metre boyutundaki Mozole dört bölümden oluşuyor. En altta yüksek bir kaide, üzerinde 36 İon sütunlu tapınak, onun üzerinde piramit şekilli çatı ve en tepede dört atın çektiği araba içinde Mausolos ve Artemisia’nın heykelleri yer alıyordu. Büyük bir depremle yerle bir olan eserin taşları, daha sonra Aziz John Şovalyeleri tarafından Bodrum Kalesi'nin yapımında kullanılmıştı
Halikarnas Mozolesinin Brtitish Museum'da sergilenen parçaları
Artemis Tapınağı ile birlikte Anadolu'nun çıkardığı iki harikadan biri olan Halikarnas Mozolesinin Bodrum Kalesi'nde kullanılan tarihe meydan okuyan önemli parçaları ise 19. yüzyılda Osmanlı padişahı Sultan Abdülmecid zamanında çalındı ve bir savaş gemisiyle İngiltere’ye götürüldü. Mozole, bugün British Museum’da sergileniyor. Mozolenin kaçırılmasına yönelik ilk tepki ise kendisi de sürgün olan Halikarnas Balıkçısı Cevat Şakir Kabaağaçlı’dan gelmişti. Halikarnas Balıkçısı, İngiliz kraliyet ailesine mektup yazarak mozoleyi geri istedi. Yanıt oldukça sinir bozucuydu: “Onu sizin adınıza biz koruyoruz."
Halikarnas Balıkçısının yanıt vermeyen bu çabasından yıllar sonra bir kampanya daha başlatıldı. Av. Remzi Kazmaz, 2013 yılında Antik Halikarnasos Bodrum belgeseli hazırlayarak bu kampanyanın ilk adımlarından birini attı. Belgesel İngiliz BBC ve Alman ZDF televizyonlarında gösterildi. Daha önce "Aşkın Mabedi" isimli bir eseri kaleme alarak Mausoleum'a başka bir açıdan bakan Remzi Kazmaz, bu amaçla Kraliçe Elizabeth'e bir mektup yazdı. Mektubu İngiltere'nin Ankara Büyükelçisine teslim eden Kazmaz, "Bazı eserler, yurtdışına izinsiz, çalınarak gittiği zaman bazı uluslararası sözleşmeler bunları bir kapsama alıyor. Ama Mausoleum ile ilgili yapılan çalışmalarda hep önümüze bir belge çıkıyor. ‘Bunu Osmanlı padişahları bir fermanla verdi’ deniliyor, böyle bir şey yok” dedi. Türk avukatlar mektuba yanıt alamayınca Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) dava açmaya hazırlanırken, İngiltere’den diplomatik müdahale geldi. İngiltere’nin Ankara Büyükelçisi David Reddaway, dava tarihinden 7 gün önce bir mektup göndererek, Mozole’de bulunan Osmanlı İmparatorluğu’ndan alınan yasal izinler ve ferman ile Bodrum’dan taşındığını bildirdi. Mektupta, Reddaway’ın, Mausoleum heykeli ve parçalarının İngiltere’de olduğuna, heykel ve parçalarının 1846, 1857 ve 1859 yıllarında Sultan Abdülmecid döneminde İngiltere’ye tanınan imtiyazlar ve alanda kazı yapmaya ve çıkarmaya yönelik izinleri düzenleyen fermanlarla Bodrum kalesinden İngiltere Müzesine taşındığını savunduğu bilgisine yer verildi. Kültür Bakanlığı ise konuyla ilgili olarak, önceliklerinin Türkiye’den izinsiz kaçırılan eserler olduğunu bildirdi. Uzmanlara ve tarihçilere göre British Museum'dan Mausoleum parçalarının gelmesini çok mümkün gözükmemekte.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder