Popüler kültürde de oldukça bilinen, Sigmund Freud'un ortaya attığı Oedipus kompleksi, adını bir Yunan efsanesinden alır. Çocukları olmayan Thebes kralı Laius ve eşi kraliçe İokaste, Apollon'a danışmak üzere Delphi'ye giderler. Çocukları olması için yalvarır yakarırlar. Tanrı, krala bir oğlunun olacağını ama oğlunun büyüyünce onu öldüreceğini ve kraliçeyle yani annesiyle evleneceğini ve aileyi mateme sokarak kana boyayacağını söyler. Gerçekten de çok geçmeden İokaste bir erkek çocuk doğurur. Bunun üzerine oğulları doğunca kral, çocuğun ayaklarını birbirine bağlatır ve kendi kendine ölmesi için onu bir çobana dağa bırakması için verir. Ancak, çocuğa acıyan çoban, onu Corinth'li başka bir çobana verir ve ayakları yüzünden Oedipus(şiş ayaklı) adı verilen çocuk Corinth'in kralının ailesinde büyür. Yıllar sonra bir sarhoş, ona gerçek ailesinin onlar olmadığını söyler. Onu büyüten aile bunu inkar eder, bunun üzerine Oedipus, yıllar önce öz anne-babasının danışmış olduğu kahine gider. Kahin gerçeği açıklamaz, ancak ona kaderinde babasını öldürmek ve annesiyle evlenmek olduğunu söyler. Bunun üzerine kaderinden kaçmak için, Oedipus, Teb şehrine gitmek üzere yola çıkar. Bir yol ayrımına gelince, başka bir arabayla yol hakkının kimin olduğuna dair bir kavgaya tutuşur ve nefsi müdafaa adına diğer arabadaki yolcuyu öldürür. Ölen kişi ise, Teb'in kralı, yani öz babasıdır.
Oedipus ve Sfenks
Yolculuğa devam eden Oedipus, Thebes şehrinin kapılarında insan ve hayvan karışımı bir sfenksle karşılaşır. Sfenksin bulmacasını şehre yaklaşan yolcular bilmek zorundadır, yoksa sfenks tarafından orada öldürülmektedirler. Bilmece şöyledir: "Sabah dört, öğleden sonra iki, geceleri ise üç ayakla yürüyen şey nedir?". Oedipus doğru cevabı veren ilk kişi olur: "İnsan. Çünkü bebekken emekleyerek dört, yetişkinken iki, yaşlıyken de baston yardımıyla üç ayakla yürür." Doğru cevaba çok şaşıran sfenks kendisini uçurumdan atarak intihar eder. Onları sfenksten kurtardığı için kendisine minnettarlık duygusu besleyen Thebes halkı, Oedipus'u kral yapmaya karar verir. Tahmin edilebileceği üzere, karısı da yeni dul kalmış olan kraliçe İokaste olacaktır. Thebes halkının, kralın katilinin, "yeni kral" olduğundan haberi yoktur, bundan sfenksi sorumlu tutmaktadırlar. Oedipus da öldürdüğü kişinin kral olduğunu bilmemektedir. Bu evlilikten çiftin, iki kız, iki de erkek çocuğu olur. Kızlardan biri ünlü Antigone.
Yıllar sonra, Thebes şehrinde bir bereketsizlik başgösterir. Ekinler büyümez, kadınlar çocuk doğuramaz. Oedipus, kraliçenin erkek kardeşini kahine yollar bir çözüm bulması için. Creon adlı bu kişi, dönüşünde eski kralın katilinin bulunup cezalandırılması gerektiğini anlatır. Bu öneriye kulak veren Oedipus, Tiresias adlı gözleri görmeyen bir kahini çağırtır. Kahin, ona katili araştırmaması gerektiğini söyler, bunun üzerine tartışma yaşarlar ve kahin, Oedipus'u kralın katili olduğunu ve anne-babasını bilmediğini halka söylemekle tehdit eder. Kahin yüzünden Creon'u suçlayan Oedipus ve Creon arasında tartışma başlar. Kraliçe içeriye girer ve iki tarafı sakinleştirmeye çalışır. Eski kocasının ölüm şeklini anlatır ve Oedipus'a sakinleşmesi gerektiğini söyler. Ancak bu sözlerden iyice işkillenmiştir Oedipus, ta ki bir haberci gelip Corinth'in kralının öldüğünü söyleyene kadar. Çünkü Oedipus'un baba olarak bildiği kişi ölmüştür ve de buna kendisi sebep olmamıştır. Corinth halkı, Oedipus'un kral olmasını istemektedir. Ancak annesi hayatta olduğu için kehanetin ikinci parçasının gerçekleşmesinden korkan kahramınımız Corinth'e gitmek istemez. Bunun üzerine haberci, ona aslında evlatlık alındığını açıklar. Bunun üzerine Oedipus'un gerçek kimliğini anlayan kraliçe, kralın katilini araştırmaması için onu uyarır. Bu uyarıları yanlış anlayan Oedipus ise, kraliçenin onun evlatlık alınmış olmasından dolayı utandığını düşünür.
Kraliçe İokaste, öğrendikleri üzerine kendini asarak intihar eder. Oedipus, onu çocukken ölüme terketmiş olması gereken çobanı bulur ve hikayenin aslını öğrenmek ister. Ve böylece seneler sonra, o yol ayrımında öldürdüğü kişinin gerçek babası ve evlendiği kişinin de annesi olduğunu öğrenir.
Kraliçeyi arayışa çıkar ve kraliçenin kendini astığını görür. Elbisesinden aldığı iki toplu iğneyle kendini kör eder.
Freud, psikanalitik teorisini Antik Yunan'ın en önemli tragedya yazarlarından Sofokles'in(M.Ö 496-406) baş yapıtı olan "Kral Oedipus" adlı bu eser üzerine kurmuştur. Kişilik gelişiminin 3-5 yaş dönemini kapsayan dönemi, Freud tarafından faillik dönemi olarak adlandırılmış, bu yaş döneminde erkek çocuğun annesine karşı duyduğu aşk nedeniyle babası tarafından cezalandırılacağı korkusuyla yaşanan karmaşaya Oedipus Kompleksi adını vermiştir.
